Głagolica
Hej kochani. Dziś chciałabym Wam przedstawić długo oczekiwany materiał dotyczący pierwszego słowiańskiego pisma! Trochę długo do niego przysiadałam, ale chciałam, żeby tak ważny temat był poruszony w możliwie ciekawy i rzetelny sposób.
Zapraszam więc!
Generalnie o rozważaniach dotyczących pre głagolicy, bądź hipotez o istnieniu wcześniejszego piśmiennictwa wśród Słowian rozprawiam się w artykule "Źródłowa materia historyczna", który znajdziecie pod linkiem:
https://pijanamorana.blogspot.com/2019/07/zrodowa-materia-historyczna.html.
Jeśli te sprawy mamy już rozstrzygniete, chciałabym się skupić na przedmiocie naszych dzisiejszych rozważań.
Jak już ustaliliśmy, głagolica (od słowiańskiego wyrazu głagoł - słowo) to najstarsze słowiańskie pismo. Jego stworzenie przypisuje się apostołowi, Konstantemu zwanemu Cyrylem. Jak kojarzycie pewnie z lekcji historii, jego bratem był niejaki Metody. Wespół, w IX wieku postanowili spisać język słowiański z okolic Salonik, który to zapis kształtował się do 863 roku. Pismo zostało dostosowane do fonetyki dialektu sołuńskiego. Głagolica była więc pismem fonetycznym i składała się aż z 38 liter, które czerpały prawdopodobnie z kilku języków, w tym na przykład dwie litery przejęły z alfabetu hebrajskiego. Obie są akurat dość znaczące w odkryciu genezy zarówno cyrylicy, jak i głagolicy, bowiem odpowiadają fonetycznie w obu "c", "cz" i "sz", co praktycznie jednoznacznie wskazuje na fakt, iż tradycja raczej nie kłamie i jest to "wynalazek" jednej i tej samej osoby (E.H. Minns). O całym przedsięwzięciu wspomina "Powieść minionych lat". Opisuje dzieje od posłania po rodzeństwo do szczegółów kształtowania się ich pracy. "Gdy zaś przyszli, zaczęli układać litery alfabetu słowiańskiego i przełożyli Apostoł i Ewangelię (...) słysząc to [że Słowianie mają pismo] papież rzymski zganił tych, którzy szemrzą na księgi słowiańskie, mówiąc (...) "Jeśli kto zgani pismo słowiańskie, niech będzie odłączony od cerkwi, dopóki się nie poprawi. (...) A naród słowiański i ruski jedno jest, od Waregów bowiem przezwali się Rusią, a pierwej byli Słowianami; a chociaż i Polanami* zwali się, lecz mowa była słowiańska. Polanami zaś przezwani byli, ponieważ w polu siedzieli, a język [mieli] wspólny, słowiański" (XI 228-230).
Cyryli i Metody po opracowaniu znaków mieli przetłumaczyć nań księgi liturgiczne.
Walka o język słowiański trwała jednak w najlepsze koło 20 lat. Oczywiście z związku z oprotestowaniem jego użycia przez kler niemiecki, mimo napomnień papieża. Zakończyła się ona wyparciem uczniów braci z Moraw.
Tak więc staro-cerkiewno-słowiański uważany jest za najstarszy język tzw. literacki** Słowian i ma IX wieczną tradycję, choć najstarsze zachowane zabytki piśmiennictwa pochodzą z X i XI wieku. Znana jest inskrypcja nagrobna z 993. Najwcześniejszy świecki dokument spisany tym pismem datowany jest zaś na 1309 r. Język ten ma wyjątkowe znaczenie przez wzgląd na to, iż utrwala on najstarszą fazę rozwoju języka słowiańskiego. Jego bogate zasoby leksykalne są też niezbitym dowodem na to, że nasi przodkowie posiadali wysoką kulturę materialną i umysłową.
Głagolica dzieli się na dwa główne typy. Wcześniejszy - głagolica bułgarska, używana do końca XII wieku i nowszy, głagolica chorwacka, która rozwinęła się w XIV wieku i pozostała do dnia dzisiejszego w praktycznie niezmienionej formie.
Na koniec rozważań dotyczących słowiańskiego piśmiennictwa, chciałabym wspomnieć o ciekawej wzmiance Bułgara, mnicha Chrabora, który pisał: "Wprzódy bowiem Słowianie nie mieli ksiąg, lecz kreskami i nacięciami czytali i gadali". Faktycznie, mniej więcej 30 lat po stworzeniu głagolicy powstał tak zwany rabosz. Był to system, właściwie to liczb, którym posługiwali się głównie hodowcy bydła i rolnicy na południu i północy Słowiańszczyzny. Później zaczął służyć do zapisywania długów, stąd samo słowo może nie kojarzyć się najlepiej w wielu stronach.
*tu Polanie to jeden ze szczepów na Rusi
**w prostych słowach najbardziej wysublimowana odmiana języka narodowego; kanoniczny, uznany za ogólnokrajowy wzorzec językowy
Bibliografia pomocnicza:
Diringer D. 1972. Alfabet czyli klucz do dziejów ludzkości, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa
Komentarze
Prześlij komentarz