Słowiański słowniczek cz. 7

  Słowniczek słowiański

     Czyli ożywianie martwego języka

 część siódma

Witam wszystkich cieplutko. Osoby, które nigdy nie spotkały się z formą uczulam, że nie jest to słownik PWN. Serwuję Wam tu dawkę słów, które raczej wyszły już z użycia, albo mają źródło w etnografii, a spotkałam się z nimi ostatnio w literaturze źródłowej i historycznej. Podaję Wam tłumaczenie w kontekście, w którym je znalazłam. Zdarza się również, że Wy podsyłacie mi słowa / wyrażenia używane przez Wasze rodziny czy dziadów, za co serdecznie Wam dziękuję. Dziś będzie konwencja mieszana - trochę słów, trochę powiedzeń i zwrotów. Poprzednie części oczywiście możecie przeczytać na blogu.

Zapraszam!

bogdan / bogdanka - oblubieniec / oblubienica

chorpa - chrust

dziewicz - szwagier  gardzina - bohater

          gzić się - kopulować; przeniesieine z czynności paniki bydła, związanej z gzami

                                            gignąć - zaświecić

kociuba - pogrzebacz

   kwacki - brukiew

lanuszka - konwalia

namitka - chusta na włosy noszona przez kobiety zamężne

oskoma - ochota

przerazić - przebić na wylot

       zełw - szwagierka

    żyrca - starosta weselny

Teraz druga część, czyli powiedzenia. Część z nich jest związane z tabu duchów opiekuńczych, mieszkających w progu domu, lub w jego najbliższym otoczeniu.

Bądź grzeczny, bo cię dziad weźmie - chyba każdy słyszał to powiedzenie w dzieciństwie w różnych wariacjach. Na Mazurach zamiast mamun porywać (podmieniać) dzieci miały demony rodzaju męskiego: dziad, mężyk, krasnoludek, podziomek, kobold, ziemny ludek

Bodaj żaden wróg nie wstąpił w twój próg / Bodaj żebyś nigdy nie przestąpił progu mego domostwa/ nie witaj się w progu / przez próg - próg domostwa miał szczególne znaczenie. Starano się aby złe nie mogło go przestąpić, ale również pamiętano o prawie gościnności. Niemniej starano się to miejsce magicznie zabezpieczyć. Pod progiem składano ofiary / zakładziny, wieszano tu podkowę / czaszkę konia lub odpowiednie zioła

Chyba cię ktoś w szpitalu podmienił - kto tego nie słyszał, bądź sam się nad tym nie zastanawiał? Oczywiście jest to nawiązanie do podmieńca, czyli demona, którego zostawiały mamuny lub boginki po wykradzeniu potomka. Podmieniec był opóźniony, niegrzeczny, dużo żarł i był leniwy

Lizie jak zmora - zmory ponoć można było poznać w ludzkiej formie po chodzie. Miał on być wybitnie wolny

Blady jak zmora - j.w.

Czarny jak morus - jedno z powiedzeń nawiązujących do rzekomego wyglądu zmór. Miały mieć one czarne, gęste owłosienie Jak mara się włóczy po nocy - nawiązanie do rutyny zmory Wygląda jak zmora - apatyczny, blady

"Mamuna" za Łukasz Wodziński, mitologia Słowian

https://www.facebook.com/MitollogiaSlowian