Słowiański kalendarz
Styczeń się kończy więc postanowiłam, że najwyższy czas zmierzyć się dla Was z tematem słowiańskiego kalendarza. Na początek chciałam podkreślić, że mimo dostępnych źródeł i wiedzy nie ujęłam w nim absolutnie wszystkiego, a są to wybrane, najważniejsze święta obchodzone prawdopodobnie na lwiej części słowiańszczyzny. Dodam także krótkie notki charakteryzujące, a jakbym miała wymieniać abslutnie wszystkie znane obrządki, to pewnie bym drugi raz posiwiała. Zaczynajmy.
Wierzenia odgrywały znaczącą rolę w życiu naszych przodków. Warunkowały one roczny, a nawiet dzienny tryb życia. Miały one wpływ na przebieg zjawisk kulturowych, architektonicznich oraz kształtowały nurty w sztuce. Chrześciaństwo pojawiło się na ziemiach polskich dopiero nieco ponad tysiąc lat temu i mimo swojego ekskluzywizmu, tępienia i zadeptywania kultury oraz wierzeń słowiańskich przetrwały one żywe w bogactwie obyczajów ludowych, w podaniach, legendach, tańcah, śpiewach i oczywiście w układzie dzisiejszego kalendarza. Rok wypełniony jest pogańskimi świętami, które zmieniły właściwie wyłącznie nazwę. Zwyczaje i obchody, mimo zawłaszczenia przez kościół katolicki zostały często w niezmienionej formie. Szczególnie bezrefleksyjne są coroczne posty środowisk chrześcijańskich na mediach społecznościowych typu "i co, ateisto choinka ubrana?". Wieczerza z 12 potrawami, puste miejsce przy stole, strojenie choinki <snopka siana>, sianko pod obrusem czy nawet zwyczaj kolędowania to zwyczaje pogańskie. Wytykanie innym będąc hipokrytą pozbawionym wiedzy o fundamentach wyznawawanej przez siebie wiary jest zwyczajną ignorancją.
Na starcie przypominam, że nasi przodkowie doskonale zdawali sobie sprawę z przemijania, podziału roku na miesiące oraz istnienia kalendarza astronomicznego. Jako główne dowody potwierdzające tą tezę pozwolę sobie przytoczyć chociażby fakt istnienia naczyń (swoją drogą jest to też dowód na wspólną genezę ludów słówiańskich), których pochodzenie datowane jest na II-V wiek. "Porozrzucane" są one w miejscach bytowania Słowian, m. in. nad środkowym i dolnym Dnieprem, Lepiesówce, Mołdawii i pod Kijowem. Ornamenty przypominały pismo kliowe. Składały się na układy kresek, fal, skosów, jodełek, strzałek i innych prostych syboli. Był to zapis kalendarza obrzędowego. Po analizie i interpretacji całego cyklu rocznego widzimy wiele podobieństw do katolickiego kalendarza liturgicznego. Chociażby 24 grudnia > Święto Godowe - Boże Narodzenie, 4 czerwca > Święto Jaryły - Zielone Świątki, 24 czerwca > Noc Kupalnicka - dzień św. Jana, 20 lipca > Perunica - dzień św. Ilji. Kolejnym dowodem są miejsca kultu kreowane w secjaly sposób, aby w szczególne dni w roku (przesilenia) dawały specjalne efekty świetlne i wizualne. Jednym z takich miejsc na terenach Polski jest choziażby Góra Dawida znajdująca się w Trzebiatowie. Jest to stanowisko typu peryńskiego, rozpoznane przeze mnie jako ponadlokalne miejsce kultu. Jego składowe mają orientację astronomiczną. Wyznaczają one wschody słońca przypadające na dzień równonocy 21 marca, przesilenie 23 czerwca i 23 września. Podobe układy stanowią rónież pozycje płockie.
Przejdźmy jedak do sedna. Poniżej prezentuje najważniejsze (według mnie) święta obchodzone przez Słowian ze zbliżoymi datami.
9 marca - Szczodry Wieczór - przyzywanie wiosny, zaklinanie urodzaju
17- 18 marca - święto Dadźboga - modły związane z korowodami panien, przygotownia do równonocy
20 marca - Jare Gody - Nawijski Wielki Dzień; od tego dnia w roku moża było się kąpać w wodach płynących; Topienie Marzanny, palenie ognisk, pieczenie kołaczy, kraszenie pisanek, rytualna uczta i obdarowywanie się wzajenie pisankami, wspominanie zmarłych i zanoszenie im jedzenia w miejsce spoczyku, oraz ogrzewanie ich ogniami
30 kwietnia - święto Welesa; od tego czasu wyprowadzano bydła a pastwiska
19 - 20 maja - Dziady wiosenne*
4 czerwiec - święto Jaryły
21 czerwca - Noc Kupały - rytualne skrzesanie ognia; śwęto urodzaju, dobrobytu i płodności związany ze zwyczajem plecienia wianków, kojażenia się w pary oraz inicjacji młodzieży
20 lipca - Perunica - obchodzone w świętych gajach (dąbrowach)
16 sierpnia - święto Leszego - wiązało się ze zwyczajem zakliniania ducha lasu, aby był sprzyjający okoliczym mieszkańcom; składano chleb na łąkach i w lasach w ofierze
23 września - Święto Plonów - dziękczynienie za plony zebrane w roku, prośba o jeszcze lepsze w przyszłym; "zapijanie" do Bogów i wróżenie z miodu; rytualne uczty ofiarne
25 października - Dziady jesienne*
31 października - święto Mokoszy - związane z rozpoczęciem szycia oraz tkania
8 listopada - Tury - święto myśliwych wiążące się z gromadzeniem zapasów na zimę
6 grudnia - Spas Zimowy
24 grudnia - Szczodre Gody - narodziny Swaroga, zwycięstwo światła nad ciemnością; wiązało się z ogrzewaniem zmarłych ogniskami, rytualnymi ucztami z 12 potrawami; potem "ogrzewanie" zmarłych wiązało się z pustym nakryciem dla przodków, którzy chcieli tego wieczora zasiąść z domownikami przy wieczerzy; wstawianie do domu snopka siana i strojeie go, głownie owocami; ścielenie słomy lub sianka pod nakryciem stołu; wspólne kolędowanie oraz chodzenie z kolędą po domach głównie z Turoniem oraz Gwiazdą Zaranną; dawanie najmłodszym upominków i słodkości
*zapewnianie przodkom jadła i napitku; ogrzewanie ich ogniskami i wskazywanie światłami drogi do Nawii; rytualne uczty
Przejdźmy jedak do sedna. Poniżej prezentuje najważniejsze (według mnie) święta obchodzone przez Słowian ze zbliżoymi datami.
9 marca - Szczodry Wieczór - przyzywanie wiosny, zaklinanie urodzaju
17- 18 marca - święto Dadźboga - modły związane z korowodami panien, przygotownia do równonocy
20 marca - Jare Gody - Nawijski Wielki Dzień; od tego dnia w roku moża było się kąpać w wodach płynących; Topienie Marzanny, palenie ognisk, pieczenie kołaczy, kraszenie pisanek, rytualna uczta i obdarowywanie się wzajenie pisankami, wspominanie zmarłych i zanoszenie im jedzenia w miejsce spoczyku, oraz ogrzewanie ich ogniami
30 kwietnia - święto Welesa; od tego czasu wyprowadzano bydła a pastwiska
19 - 20 maja - Dziady wiosenne*
4 czerwiec - święto Jaryły
21 czerwca - Noc Kupały - rytualne skrzesanie ognia; śwęto urodzaju, dobrobytu i płodności związany ze zwyczajem plecienia wianków, kojażenia się w pary oraz inicjacji młodzieży
20 lipca - Perunica - obchodzone w świętych gajach (dąbrowach)
16 sierpnia - święto Leszego - wiązało się ze zwyczajem zakliniania ducha lasu, aby był sprzyjający okoliczym mieszkańcom; składano chleb na łąkach i w lasach w ofierze
23 września - Święto Plonów - dziękczynienie za plony zebrane w roku, prośba o jeszcze lepsze w przyszłym; "zapijanie" do Bogów i wróżenie z miodu; rytualne uczty ofiarne
25 października - Dziady jesienne*
31 października - święto Mokoszy - związane z rozpoczęciem szycia oraz tkania
8 listopada - Tury - święto myśliwych wiążące się z gromadzeniem zapasów na zimę
6 grudnia - Spas Zimowy
24 grudnia - Szczodre Gody - narodziny Swaroga, zwycięstwo światła nad ciemnością; wiązało się z ogrzewaniem zmarłych ogniskami, rytualnymi ucztami z 12 potrawami; potem "ogrzewanie" zmarłych wiązało się z pustym nakryciem dla przodków, którzy chcieli tego wieczora zasiąść z domownikami przy wieczerzy; wstawianie do domu snopka siana i strojeie go, głownie owocami; ścielenie słomy lub sianka pod nakryciem stołu; wspólne kolędowanie oraz chodzenie z kolędą po domach głównie z Turoniem oraz Gwiazdą Zaranną; dawanie najmłodszym upominków i słodkości
*zapewnianie przodkom jadła i napitku; ogrzewanie ich ogniskami i wskazywanie światłami drogi do Nawii; rytualne uczty
Część bibliograficzna:
Gieysztor A., 1982. Mitologia Słowian, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa
.
Komentarze
Prześlij komentarz